Cannabis sativa jest naturalnym źródłem kannabinoidów. Jest to roślina dwupienna, która posiada oddzielne okazy z kwiatami męskimi i żeńskimi. Konopie indyjskie są na tyle bezpretensjonalne, że można je uprawiać na skalę przemysłową. Od dawna jest źródłem materiału na tkaniny i liny: słynne liny konopne zostały wykonane z włókien konopi. Różne części konopi były również wykorzystywane jako produkty kosmetyczne i pasza. Psychoaktywne właściwości marihuany były również znane ludziom, ale rzadko wykorzystywano je w ten sposób. Przemysłowe wykorzystanie konopi zostało poważnie ograniczone w 1961 roku z powodu wejścia w życie "Jednolitej konwencji o środkach odurzających". Pomimo faktu, że wiele krajów uchwaliło przepisy zakazujące używania pochodnych konopi indyjskich, obecnie jest ona używana jako narkotyk przez 130-230 milionów ludzi.
Za psychoaktywne działanie konopi indyjskich odpowiadają kannabinoidy - grupa związków terpenofenolowych pochodzenia roślinnego. Znane są dziesiątki kannabinoidów, ale Δ9-tetrahydrokannabiol jest najsilniejszym z nich pod względem efektów psychoaktywnych. Inni członkowie rodziny kannabinoidów mają je w mniejszym stopniu. Kannabinoidy powstają w roślinach na dwa sposoby. Szlak poliketydowy obejmuje ich syntezę z kwasu oliwetolowego. Drugi szlak jest bardziej złożony: opiera się na produkcji difosforanu geranylu, a następnie syntezie monoterpenów. Zastanawiasz się, dlaczego konopie w ogóle potrzebują tej grupy substancji? Najprawdopodobniej, podobnie jak w przypadku nikotyny, kannabinoidy stanowią czynnik ochronny przed owadami. Nie jest do końca jasne, czy mają one bezpośredni wpływ na centralny układ nerwowy owadów, czy też oddziałują na nie w inny sposób, ale ich skuteczność w tej roli nie może być kwestionowana.
W niedawnym badaniu przeprowadzonym przez Instytut Medycyny Molekularnej w Lizbonie wraz z naukowcami z brytyjskiego Uniwersytetu Lancaster stwierdzono, że długotrwałe używanie konopi pogarsza pamięć. Twierdzono, że wniosek ten jest prawdziwy zarówno u osób, które używają go rekreacyjnie, jak i u osób przyjmujących leki zawierające konopie indyjskie w leczeniu niektórych form padaczki, przewlekłego bólu i stwardnienia rozsianego. Uniwersytet w Lancaster badał wpływ konkretnego leku o nazwie WIN-55,212 i stwierdził poważne zaburzenia pamięci u zwierząt doświadczalnych. W wyniku długotrwałego stosowania podczas eksperymentu etologicznego myszy nie były w stanie odróżnić znanego i nowego obiektu. Między innymi, podczas badań funkcjonalnych mózgu zwierząt, uwidoczniono pewne zaburzenia w niektórych obszarach zaangażowanych w pamięć i uczenie się. Wszystko to w rzeczywistości leży u podstaw negatywnego wpływu marihuany na proces zapamiętywania.
W 2012 roku naukowcy pod kierownictwem Abusha udowodnili, że długotrwałe używanie konopi indyjskich miało statystycznie istotny związek z zaburzeniami funkcji poznawczych i zwiększonym ryzykiem wystąpienia objawów zaburzeń psychicznych, w tym spektrum zaburzeń schizofrenicznych. Na modelach zwierzęcych ujawniono, że negatywny wpływ kannabinoidów na uczenie się i pamięć był związany z dysfunkcją długotrwałego wzmocnienia transmisji synaptycznej. Ponadto, ze zmniejszoną modyfikacją oscylacji neuronalnych modelowanych przez interneurony gabaergiczne oraz ze zmianą aktywności w szlakach monoaminergicznych i cholinergicznych przegrody hipokampa, która odgrywa ważną rolę w plastyczności i innych ważnych procesach.
Naukowcy przez długi czas próbowali znaleźć cel działania kannabinoidów. Udało się to w 1988 roku, kiedy opisano pierwszy typ receptorów kannabinoidowych (receptory CB1). W 1993 roku odkryto również drugi typ receptorów (receptory CB2). Receptory CB1 znajdują się w ośrodkowym układzie nerwowym. Aktywacja i blokowanie CB1 wpływa na procesy pamięci, neuroprotekcję, nocycepcję. Oprócz mózgu można je znaleźć w wątrobie, mięśniu sercowym, nerkach, przewodzie pokarmowym, płucach, a także w śródbłonku i ścianie mięśniowej naczyń krwionośnych. CB2 jest szeroko reprezentowany w komórkach odpornościowych i śródbłonkowych. Syntetyczne kannabinoidy, które są częścią mieszanek do palenia, stymulują głównie receptory CB1, dlatego substancje te zmieniają stan psychiczny osoby.
Receptory CB1 i CB2 są w 44% identyczne pod względem sekwencji aminokwasów. Oba typy receptorów należą do klasy receptorów sprzężonych z białkiem G. Obecnie naukowcy znają bardzo dokładną strukturę krystaliczną receptora kannabinoidowego. Co więcej, w ostatnich latach stało się możliwe zrozumienie, w jaki sposób receptory zmieniają się podczas interakcji z THC i innym kannabinoidem - heksahydrokannabiolem. Co ciekawe, za pomocą metod farmakologicznych możliwe jest oddzielne blokowanie receptorów CB1 i CB2, ale jednocześnie nie jest możliwe ich oddzielne stymulowanie. Pojawia się więc pytanie: dlaczego w ogóle mamy w organizmie receptory dla konopi? Rok przed opisaniem drugiego typu receptorów, czasopismo Science opublikowało artykuł, w którym przedmiotem rozważań była inna część układu endokannabinoidowego - anandamid. Innymi słowy, jest to cząsteczka wytwarzana w ludzkim ciele, która działa na te same receptory, co kannabinoidy. Oprócz anandamidu, endogenne kannabinoidy obejmują 2-arachidonoiloglicerynę. Receptory CB1 znajdują się w neuronach kory mózgowej, zwojach podstawy mózgu, móżdżku i hipokampie. Funkcją tych receptorów jest zmniejszenie uwalniania neuroprzekaźników - GABA lub glutaminianu.
Pomimo ograniczeń w stosowaniu, marihuana i wyizolowane substancje z konopi znalazły zastosowanie w medycynie. Uprawa marihuany do celów medycznych i produkcja leków z konopi są ściśle regulowane przez rząd. Jest mało prawdopodobne, aby jakiekolwiek badania naukowe w tym momencie można było uznać za argument przemawiający za legalizacją marihuany i jej bezpieczeństwem. Jeśli chodzi o marihuanę i jej zastosowanie w medycynie, przychodzi na myśl inny przykład "naturalnego" leku - penicylina. Wynalezienie penicyliny wynikało z faktu, że pewien rodzaj pleśni hamował wzrost bakterii w laboratorium. Laureat Nagrody Nobla Alexander Fleming, który dokonał tego odkrycia, planował później wyizolować substancję czynną, zsyntetyzować ją na skalę przemysłową i wykorzystać jako lek. Sytuacja z konopiami indyjskimi i kannabinoidami jest podobna: po co zmuszać ludzi do palenia marihuany, skoro można określić substancję czynną, zsyntetyzować lub wyizolować ją z roślin i wykorzystać do leczenia chorób? Medyczne zastosowanie kannabinoidów przypomina sposób, w jaki artemizyna wyizolowana z rocznego piołunu zaczęła być stosowana w leczeniu malarii. Chiński badacz Yu Tu otrzymał za to odkrycie Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 2015 roku.
W metaanalizie z 2013 roku stwierdzono, że stosowanie THC i samej marihuany zwiększało apetyt pacjentów z tej grupy i przyczyniało się do przyrostu masy ciała. We wcześniejszych pracach porównywano skuteczność dronabinolu (syntetycznego analogu THC) z octanem megestrolu pod względem przyrostu masy ciała u pacjentów z kacheksją nowotworową. Okazało się, że megestrol przewyższa swojego konkurenta w tym zadaniu. Innym kierunkiem zastosowania kannabinoidów jest leczenie nudności i wymiotów u pacjentów poddawanych chemioterapii z powodu chorób onkologicznych. Obszar mózgu odpowiedzialny za reakcję wymiotną (obszar postrema) jest bogaty w receptory CB1. Te same receptory są obecne w dużych ilościach w jądrze drogi samotnej i jądrach nerwu błędnego, które są również zaangażowane w procesy nudności i wymiotów. Stymulacja receptorów kannabinoidowych w tych strukturach nerwowych prowadzi do zmniejszenia uczucia nudności i ustąpienia wymiotów. Badania wykazały, że kannabinoidy radzą sobie z nudnościami i wymiotami spowodowanymi chemioterapią lepiej niż neuroleptyki, ale nadal są gorszą opcją niż ondansetron. Zazwyczaj kannabinoidy nie są lekami pierwszego rzutu i są stosowane, gdy inne metody leczenia są nieskuteczne.
Co ciekawe, kannabinoidy mają potencjał jako leki przeciwnowotworowe. Zgromadzono dużą ilość danych laboratoryjnych dotyczących stymulacji receptorów kannabinoidowych prowadzących do śmierci komórki nowotworowej. Podobne badania przeprowadzono na nowotworach piersi, prostaty, płuc i trzustki. Te rodzaje nowotworów są szeroko rozpowszechnione w populacji i powodują wysoką śmiertelność, a istniejące metody leczenia często nie dają zadowalających rezultatów. Jeśli uda nam się znaleźć sposób na stymulację receptorów kannabinoidowych komórek nowotworowych bez angażowania receptorów w ośrodkowym układzie nerwowym, będziemy mieli w rękach dobry lek do leczenia raka. Oprócz zastosowania kannabinoidów w leczeniu raka i AIDS, mogą one być stosowane w terapii stwardnienia rozsianego. Są w stanie poradzić sobie ze spastycznością lepiej niż placebo (ale różnica nie jest zbyt duża). Ponadto są one bardzo przydatne w zwalczaniu bólu neuropatycznego różnego pochodzenia, co jest kolejną z ich zalet.
Niektóre leki oparte na kannabinoidach .
Za psychoaktywne działanie konopi indyjskich odpowiadają kannabinoidy - grupa związków terpenofenolowych pochodzenia roślinnego. Znane są dziesiątki kannabinoidów, ale Δ9-tetrahydrokannabiol jest najsilniejszym z nich pod względem efektów psychoaktywnych. Inni członkowie rodziny kannabinoidów mają je w mniejszym stopniu. Kannabinoidy powstają w roślinach na dwa sposoby. Szlak poliketydowy obejmuje ich syntezę z kwasu oliwetolowego. Drugi szlak jest bardziej złożony: opiera się na produkcji difosforanu geranylu, a następnie syntezie monoterpenów. Zastanawiasz się, dlaczego konopie w ogóle potrzebują tej grupy substancji? Najprawdopodobniej, podobnie jak w przypadku nikotyny, kannabinoidy stanowią czynnik ochronny przed owadami. Nie jest do końca jasne, czy mają one bezpośredni wpływ na centralny układ nerwowy owadów, czy też oddziałują na nie w inny sposób, ale ich skuteczność w tej roli nie może być kwestionowana.
W niedawnym badaniu przeprowadzonym przez Instytut Medycyny Molekularnej w Lizbonie wraz z naukowcami z brytyjskiego Uniwersytetu Lancaster stwierdzono, że długotrwałe używanie konopi pogarsza pamięć. Twierdzono, że wniosek ten jest prawdziwy zarówno u osób, które używają go rekreacyjnie, jak i u osób przyjmujących leki zawierające konopie indyjskie w leczeniu niektórych form padaczki, przewlekłego bólu i stwardnienia rozsianego. Uniwersytet w Lancaster badał wpływ konkretnego leku o nazwie WIN-55,212 i stwierdził poważne zaburzenia pamięci u zwierząt doświadczalnych. W wyniku długotrwałego stosowania podczas eksperymentu etologicznego myszy nie były w stanie odróżnić znanego i nowego obiektu. Między innymi, podczas badań funkcjonalnych mózgu zwierząt, uwidoczniono pewne zaburzenia w niektórych obszarach zaangażowanych w pamięć i uczenie się. Wszystko to w rzeczywistości leży u podstaw negatywnego wpływu marihuany na proces zapamiętywania.
W 2012 roku naukowcy pod kierownictwem Abusha udowodnili, że długotrwałe używanie konopi indyjskich miało statystycznie istotny związek z zaburzeniami funkcji poznawczych i zwiększonym ryzykiem wystąpienia objawów zaburzeń psychicznych, w tym spektrum zaburzeń schizofrenicznych. Na modelach zwierzęcych ujawniono, że negatywny wpływ kannabinoidów na uczenie się i pamięć był związany z dysfunkcją długotrwałego wzmocnienia transmisji synaptycznej. Ponadto, ze zmniejszoną modyfikacją oscylacji neuronalnych modelowanych przez interneurony gabaergiczne oraz ze zmianą aktywności w szlakach monoaminergicznych i cholinergicznych przegrody hipokampa, która odgrywa ważną rolę w plastyczności i innych ważnych procesach.
Naukowcy przez długi czas próbowali znaleźć cel działania kannabinoidów. Udało się to w 1988 roku, kiedy opisano pierwszy typ receptorów kannabinoidowych (receptory CB1). W 1993 roku odkryto również drugi typ receptorów (receptory CB2). Receptory CB1 znajdują się w ośrodkowym układzie nerwowym. Aktywacja i blokowanie CB1 wpływa na procesy pamięci, neuroprotekcję, nocycepcję. Oprócz mózgu można je znaleźć w wątrobie, mięśniu sercowym, nerkach, przewodzie pokarmowym, płucach, a także w śródbłonku i ścianie mięśniowej naczyń krwionośnych. CB2 jest szeroko reprezentowany w komórkach odpornościowych i śródbłonkowych. Syntetyczne kannabinoidy, które są częścią mieszanek do palenia, stymulują głównie receptory CB1, dlatego substancje te zmieniają stan psychiczny osoby.
Receptory CB1 i CB2 są w 44% identyczne pod względem sekwencji aminokwasów. Oba typy receptorów należą do klasy receptorów sprzężonych z białkiem G. Obecnie naukowcy znają bardzo dokładną strukturę krystaliczną receptora kannabinoidowego. Co więcej, w ostatnich latach stało się możliwe zrozumienie, w jaki sposób receptory zmieniają się podczas interakcji z THC i innym kannabinoidem - heksahydrokannabiolem. Co ciekawe, za pomocą metod farmakologicznych możliwe jest oddzielne blokowanie receptorów CB1 i CB2, ale jednocześnie nie jest możliwe ich oddzielne stymulowanie. Pojawia się więc pytanie: dlaczego w ogóle mamy w organizmie receptory dla konopi? Rok przed opisaniem drugiego typu receptorów, czasopismo Science opublikowało artykuł, w którym przedmiotem rozważań była inna część układu endokannabinoidowego - anandamid. Innymi słowy, jest to cząsteczka wytwarzana w ludzkim ciele, która działa na te same receptory, co kannabinoidy. Oprócz anandamidu, endogenne kannabinoidy obejmują 2-arachidonoiloglicerynę. Receptory CB1 znajdują się w neuronach kory mózgowej, zwojach podstawy mózgu, móżdżku i hipokampie. Funkcją tych receptorów jest zmniejszenie uwalniania neuroprzekaźników - GABA lub glutaminianu.
Pomimo ograniczeń w stosowaniu, marihuana i wyizolowane substancje z konopi znalazły zastosowanie w medycynie. Uprawa marihuany do celów medycznych i produkcja leków z konopi są ściśle regulowane przez rząd. Jest mało prawdopodobne, aby jakiekolwiek badania naukowe w tym momencie można było uznać za argument przemawiający za legalizacją marihuany i jej bezpieczeństwem. Jeśli chodzi o marihuanę i jej zastosowanie w medycynie, przychodzi na myśl inny przykład "naturalnego" leku - penicylina. Wynalezienie penicyliny wynikało z faktu, że pewien rodzaj pleśni hamował wzrost bakterii w laboratorium. Laureat Nagrody Nobla Alexander Fleming, który dokonał tego odkrycia, planował później wyizolować substancję czynną, zsyntetyzować ją na skalę przemysłową i wykorzystać jako lek. Sytuacja z konopiami indyjskimi i kannabinoidami jest podobna: po co zmuszać ludzi do palenia marihuany, skoro można określić substancję czynną, zsyntetyzować lub wyizolować ją z roślin i wykorzystać do leczenia chorób? Medyczne zastosowanie kannabinoidów przypomina sposób, w jaki artemizyna wyizolowana z rocznego piołunu zaczęła być stosowana w leczeniu malarii. Chiński badacz Yu Tu otrzymał za to odkrycie Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 2015 roku.
W metaanalizie z 2013 roku stwierdzono, że stosowanie THC i samej marihuany zwiększało apetyt pacjentów z tej grupy i przyczyniało się do przyrostu masy ciała. We wcześniejszych pracach porównywano skuteczność dronabinolu (syntetycznego analogu THC) z octanem megestrolu pod względem przyrostu masy ciała u pacjentów z kacheksją nowotworową. Okazało się, że megestrol przewyższa swojego konkurenta w tym zadaniu. Innym kierunkiem zastosowania kannabinoidów jest leczenie nudności i wymiotów u pacjentów poddawanych chemioterapii z powodu chorób onkologicznych. Obszar mózgu odpowiedzialny za reakcję wymiotną (obszar postrema) jest bogaty w receptory CB1. Te same receptory są obecne w dużych ilościach w jądrze drogi samotnej i jądrach nerwu błędnego, które są również zaangażowane w procesy nudności i wymiotów. Stymulacja receptorów kannabinoidowych w tych strukturach nerwowych prowadzi do zmniejszenia uczucia nudności i ustąpienia wymiotów. Badania wykazały, że kannabinoidy radzą sobie z nudnościami i wymiotami spowodowanymi chemioterapią lepiej niż neuroleptyki, ale nadal są gorszą opcją niż ondansetron. Zazwyczaj kannabinoidy nie są lekami pierwszego rzutu i są stosowane, gdy inne metody leczenia są nieskuteczne.
Co ciekawe, kannabinoidy mają potencjał jako leki przeciwnowotworowe. Zgromadzono dużą ilość danych laboratoryjnych dotyczących stymulacji receptorów kannabinoidowych prowadzących do śmierci komórki nowotworowej. Podobne badania przeprowadzono na nowotworach piersi, prostaty, płuc i trzustki. Te rodzaje nowotworów są szeroko rozpowszechnione w populacji i powodują wysoką śmiertelność, a istniejące metody leczenia często nie dają zadowalających rezultatów. Jeśli uda nam się znaleźć sposób na stymulację receptorów kannabinoidowych komórek nowotworowych bez angażowania receptorów w ośrodkowym układzie nerwowym, będziemy mieli w rękach dobry lek do leczenia raka. Oprócz zastosowania kannabinoidów w leczeniu raka i AIDS, mogą one być stosowane w terapii stwardnienia rozsianego. Są w stanie poradzić sobie ze spastycznością lepiej niż placebo (ale różnica nie jest zbyt duża). Ponadto są one bardzo przydatne w zwalczaniu bólu neuropatycznego różnego pochodzenia, co jest kolejną z ich zalet.
Niektóre leki oparte na kannabinoidach .
- Nabiximol - spray, zawierający mieszaninę 2 kannabinoidów: THC i kannabidiolu. Stosowany w leczeniu spastyczności i bólu jako objawu stwardnienia rozsianego. Jest również stosowany w leczeniu zespołu bólowego w chorobach onkologicznych.
- Dronabinol - syntetyczny THC, który ma działanie przeciwwymiotne i zwiększa apetyt. Jest stosowany w leczeniu wycieńczonych pacjentów z AIDS oraz pacjentów z nudnościami i wymiotami podczas chemioterapii.
- Nabilon - lek oparty na kannabinoidzie, strukturalnie podobnym do THC. Jest on stosowany w leczeniu wymiotów i nudności spowodowanych chemioterapią.
Podczas badania mózgu osób, które używały konopi indyjskich przez długi czas (ponad rok codziennie lub co najmniej 3 razy w tygodniu) za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego, wykazano znaczące zmiany w funkcjonalnych połączeniach struktur mózgu związanych z "samoświadomością" i niektórymi rodzajami pamięci, a także zmiany funkcjonalne w strukturach przyśrodkowego płata skroniowego i kory przedczołowej. Wydział Nauk Biomedycznych i Biologicznych na Uniwersytecie w Lancaster wykonał wiele pracy, aby zbadać wpływ przewlekłego używania konopi indyjskich na niektóre procesy metaboliczne mózgu, jego połączenia funkcjonalne i pamięć rozpoznawczą. Wyniki eksperymentu wykazały upośledzony metabolizm mózgowy i nieprawidłowe połączenia funkcjonalne z obwodami korowo-wzgórzowo-hipokampalnymi leżącymi u podstaw procesów zapamiętywania.
Jednocześnie ujawniono niedobór pamięci rozpoznawania bez oznak zmienionych zdolności motorycznych i niespokojnego zachowania. To CB1-r w synapsach hamuje transmisję glutaminergiczną i GABAergiczną z modelowaniem różnych form plastyczności synaptycznej i oscylacji neuronalnych, które wspierają różne funkcje poznawcze, w tym zachowanie i pamięć. Doszło również do zakłócenia funkcjonalnych połączeń subiculum (podstawy hipokampa). Jest to część pamięci rozpoznawania i otrzymuje bezpośrednie połączenia aksonowe z innych części mózgu odpowiedzialnych za pamięć długoterminową. Zmiany w funkcjonowaniu układu serotoninowego są potwierdzone przez zmienione połączenia funkcjonalne części mózgu zwanej habenula, jądra raphes ze zmianą indukcji poziomów serotoniny w synapsach i gęstości receptorów serotoninowych. Wszystko to prowadzi do rozwoju niedoboru funkcji pamięci. Interesującym faktem jest to, że podczas stosowania antagonisty CB1r (AM-251), negatywny wpływ kannabinoidów na pamięć jest wyrównany, a przy wysokich dawkach konopi i AM-251 nie ma wyraźnego spadku wychwytu glukozy i oddychania mitochondrialnego.
Jednocześnie ujawniono niedobór pamięci rozpoznawania bez oznak zmienionych zdolności motorycznych i niespokojnego zachowania. To CB1-r w synapsach hamuje transmisję glutaminergiczną i GABAergiczną z modelowaniem różnych form plastyczności synaptycznej i oscylacji neuronalnych, które wspierają różne funkcje poznawcze, w tym zachowanie i pamięć. Doszło również do zakłócenia funkcjonalnych połączeń subiculum (podstawy hipokampa). Jest to część pamięci rozpoznawania i otrzymuje bezpośrednie połączenia aksonowe z innych części mózgu odpowiedzialnych za pamięć długoterminową. Zmiany w funkcjonowaniu układu serotoninowego są potwierdzone przez zmienione połączenia funkcjonalne części mózgu zwanej habenula, jądra raphes ze zmianą indukcji poziomów serotoniny w synapsach i gęstości receptorów serotoninowych. Wszystko to prowadzi do rozwoju niedoboru funkcji pamięci. Interesującym faktem jest to, że podczas stosowania antagonisty CB1r (AM-251), negatywny wpływ kannabinoidów na pamięć jest wyrównany, a przy wysokich dawkach konopi i AM-251 nie ma wyraźnego spadku wychwytu glukozy i oddychania mitochondrialnego.
W związku z tym zaproponowano określenie strategii leczenia w celu przywrócenia oczywistych deficytów pamięci, korekty zaburzeń poznawczych u osób używających konopi indyjskich przez długi czas. Zalecany jest następujący algorytm terapeutycznej korekty zaburzeń poznawczych:
- aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności, ćwiczenia intelektualne i zmiana "nawykowego środowiska": codzienne pływanie, fizykoterapia, gry planszowe (szachy itp.), zmiana rąk podczas mycia zębów, czytanie na głos, nauka języków obcych, przestrzeganie cyklu snu i czuwania.
- "Namenda" - 5 mg dziennie z posiłkami przez dwa tygodnie, następnie 5 mg raz na trzy dni przez półtora miesiąca.
- "Tebokan" (EGb 761) - jedna tabletka raz dziennie przez miesiąc (Uwaga! Nie ma udowodnionej skuteczności).
- "Meldonium Olainfarm" - jedna tabletka (250 mg) rano, z posiłkami, przez 1,5 miesiąca.
- Multiwitaminy - oczywiście.
- "Acetylo-L-karnityna" - 500 mg dwa razy dziennie przez 1,5 miesiąca.
- "Nicerbium" lub "Sermion" - kurs przez 14 dni.
Last edited by a moderator:
